धक्कादायक बातमी: भारतातील परकीय चलन साठा अब्जावधींनी घसरला! याचा तुमच्या खिशावर काय परिणाम होईल?

२८ नोव्हेंबर २०२३ रोजी संपलेल्या आठवड्यात, भारताच्या परकीय चलन साठ्यात $१.८७७ अब्ज डॉलर्सची लक्षणीय घट झाली, ज्यामुळे एकूण साठा $६८६.२२७ अब्ज डॉलर्सवर आला.

प्रमुख घडामोडी

• मागील आठवड्यात $४.४७२ अब्ज डॉलर्सची मोठी घसरण नोंदवली गेली होती, त्यानंतर ही घट झाली आहे, जेव्हा एकूण साठा $६८८.१०४ अब्ज डॉलर्सवर आला होता.
• परकीय चलन मालमत्ता (FCAs), जे एकूण साठ्याचा सर्वात मोठा भाग आहेत, $३.५६९ अब्ज डॉलर्सनी कमी होऊन $५५७.०३१ अब्ज डॉलर्सवर आले. FCAs चे मूल्य डॉलर-नसलेल्या चलनांच्या (उदा. युरो, पाउंड, येन) विनिमय दरातील चढ-उतारांमुळे प्रभावित होते.
• तथापि, या एकूण घसरणीला सोन्याच्या साठ्यातील $१.६१३ अब्ज डॉलर्सच्या वाढीने काही प्रमाणात संतुलित केले, ज्यामुळे भारताची सोन्याची होल्डिंग $१०५.७९५ अब्ज डॉलर्सवर पोहोचली.
• विशेष आहरण हक्कांमुळे (SDRs) $६३ दशलक्षची वाढ झाली, ज्यामुळे एकूण SDRs $१८.६२८ अब्ज डॉलर्स झाले.
• आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) सोबत भारताची आरक्षित स्थिती $१६ दशलक्षने वाढून $४.७७२ अब्ज डॉलर्स झाली.

घटनेचे महत्त्व

• परकीय चलन साठा हे कोणत्याही देशाच्या आर्थिक आरोग्याचे आणि बाह्य आर्थिक धक्के, चलन चढ-उतार व देयक संतुलनाच्या गरजा व्यवस्थापित करण्याच्या क्षमतेचे एक महत्त्वपूर्ण सूचक आहे.
• परकीय चलन साठ्यात सतत घट हे सूचित करू शकते की भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) रुपयाला आधार देण्यासाठी चलन बाजारात हस्तक्षेप करत आहे किंवा इतर आर्थिक दबावांना सामोरे जात आहे.

बाजाराची प्रतिक्रिया

• ही एक मॅक्रोइकॉनॉमिक प्रवृत्ती असली तरी, परकीय चलन साठ्यातील मोठे बदल गुंतवणूकदारांच्या भावनांवर परिणाम करू शकतात.
• घटता कल चलनाच्या स्थिरतेबद्दल चिंता वाढवू शकतो, ज्यामुळे इक्विटी आणि डेट मार्केटमधील गुंतवणूकदार सावधगिरी बाळगू शकतात.

परिणाम

• साठ्यातील घट, विशेषतः परकीय चलन मालमत्तेतील, भारतीय रुपयावर खालच्या दिशेने दबाव आणू शकते. यामुळे आयात महाग होऊ शकते आणि चलनवाढीवरही परिणाम होऊ शकतो.
• हे देशाच्या आर्थिक स्थिरतेचे व्यवस्थापन करण्यात भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या भूमिकेवरही प्रकाश टाकते.

कठीण शब्दांची स्पष्टीकरण

• Foreign Exchange Reserves (परकीय चलन साठा): मध्यवर्ती बँकेद्वारे धारण केलेली मालमत्ता, जी विदेशी चलन, सोने आणि इतर राखीव मालमत्तेत (assets) denominated असते, आणि दायित्वे (liabilities) समर्थित करण्यासाठी आणि मौद्रिक धोरण (monetary policy) लागू करण्यासाठी वापरली जाते.
• Foreign Currency Assets (FCAs - परकीय चलन मालमत्ता): परकीय चलन साठ्याचा सर्वात मोठा भाग, जो अमेरिकन डॉलर, युरो, पाउंड स्टर्लिंग आणि जपानी येन सारख्या चलनांमध्ये ठेवला जातो. त्यांचे मूल्य चलन विनिमय दरातील चढ-उतारांमुळे प्रभावित होते.
• Special Drawing Rights (SDRs - विशेष आहरण हक्क): आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) द्वारे तयार केलेली एक आंतरराष्ट्रीय राखीव मालमत्ता, जी सदस्य राष्ट्रांच्या अधिकृत साठ्याला पूरक म्हणून वापरली जाते.
• International Monetary Fund (IMF - आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी): एक जागतिक संस्था जी जगभरातील मौद्रिक सहकार्य वाढवण्यासाठी, आर्थिक स्थिरता सुरक्षित करण्यासाठी, आंतरराष्ट्रीय व्यापार सुलभ करण्यासाठी आणि उच्च रोजगार व शाश्वत आर्थिक वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी कार्य करते.