અલ્ઝાઈમરની આશા પર પાણી: નોવો નોર્ડિસ્કની બ્લોકબસ્ટર દવા નિર્ણાયક ટ્રાયલમાં નિષ્ફળ

નોવો નોર્ડિસ્કની વ્યાપકપણે ચર્ચિત GLP-1 દવા, સેમાગ્લુટાઇડ, પ્રારંભિક અલ્ઝાઈમર રોગની સારવાર માટે હાથ ધરાયેલી બે મોટી ક્લિનિકલ ટ્રાયલમાં કોઈ જ્ઞાનાત્મક લાભ દર્શાવવામાં નિષ્ફળ રહી છે. સંશોધકો દ્વારા રજૂ કરાયેલા નિરાશાજનક પરિણામો, ડેનિશ ફાર્માస్యૂટિકલ જાયન્ટ અને સારવાર માટે નવા માર્ગોની આશા રાખતા દર્દીઓ માટે એક નોંધપાત્ર અડચણ (setback) છે.

ટ્રાયલ પરિણામો નિરાશાજનક

• 3,800 પુષ્ટિ થયેલા અલ્ઝાઈમર રોગવાળા સહભાગીઓને સામેલ કરતી બે મુખ્ય ટ્રાયલ્સે તેમના પ્રાથમિક લક્ષ્યો હાંસલ કર્યા નથી.
• Rybelsus તરીકે ઓળખાતી, તેની ગોળી સ્વરૂપે, આ દવાએ બે વર્ષમાં પ્લેસિબોની સરખામણીમાં જ્ઞાનાત્મક ઘટાડા (cognitive decline)ના દરે કોઈ નોંધપાત્ર અસર દર્શાવી નથી.
• જોકે અમુક બાયોમાર્કર્સમાં (biomarkers), જેમ કે સોજાનું દમન, કેટલાક નાના સુધારા જોવા મળ્યા હતા, પરંતુ તે દર્દીઓની યાદશક્તિ અને વિચારસરણી માટે અર્થપૂર્ણ ક્લિનિકલ લાભોમાં પરિણમ્યા નથી.

પરિણામો પર નિષ્ણાતોના મંતવ્યો

• મુખ્ય સંશોધક ડૉ. જેફ કમિંગ્સે જણાવ્યું હતું, "અમને સંજ્ઞાનાત્મક ક્ષેત્રમાં અપેક્ષિત લાભ મળ્યો નથી."
• અન્ય એક મુખ્ય સંશોધક ડૉ. મેરી सानोએ શંકા વ્યક્ત કરી: "મને નથી લાગતું કે તે અલ્ઝાઈમર રોગને અસર કરી શકે તેવી કોઈપણ વસ્તુને અસર કરે છે."
• ડૉ. સુઝાન ક્રાફ્ટ જેવા નિષ્ણાતોએ નોંધપાત્ર નિરાશા વ્યક્ત કરી, કહ્યું, "આ કામ કરશે તેવી ઘણી આશા હતી."

વર્તમાન સારવારો સાથે સરખામણી

• હાલમાં, અલ્ઝાઈમરની પ્રગતિને ધીમી કરવા માટે મંજૂર થયેલી બે દવાઓ Eli Lilly's Kisunla અને Eisai/Biogen's Leqembi છે.
• આ મંજૂર થયેલી સારવારો મગજમાંથી એમાઇલોઇડ ડિપોઝિટ્સ (amyloid deposits) દૂર કરીને કાર્ય કરે છે અને રોગની પ્રગતિને લગભગ 30% સુધી વિલંબિત કરતી જોવા મળી છે.
• નોવો નોર્ડિસ્કના ટ્રાયલમાં Tau જેવા કેટલાક અલ્ઝાઈમર બાયોમાર્કર્સમાં (biomarkers) 10% સુધી ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો, પરંતુ સંશોધકો માને છે કે અસરકારકતા માટે વધુ કડક એમાઇલોઇડ દૂર કરવાની જરૂર છે.

GLP-1 દવાઓ વિશે પૃષ્ઠભૂમિ

• સેમાગ્લુટાઇਡ, જેને Ozempic (ડાયાબિટીસ માટે ઇન્જેક્શન) અને Wegovy (વજન ઘટાડવા માટે ઇન્જેક્શન) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાય છે અને સામાન્ય રીતે સલામત છે, જેના સામાન્ય આડઅસરોમાં ઉબકા શામેલ છે.
• ડાયાબિટીસના દર્દીઓના વસ્તી અભ્યાસોમાંથી GLP-1 ના જ્ઞાનાત્મક લાભો અંગેના અગાઉના સૂચનો વારંવાર આવતા હતા, જેમાં નોવો નોર્ડિસ્કે પૂર્વગ્રહો (biases) હોવાનું જણાવ્યું હતું.

કંપનીના આગામી પગલાં

• નોવો નોર્ડિસ્કે બંને અલ્ઝાઈમર ટ્રાયલ્સ બંધ કરવાની યોજના બનાવી છે.
• કંપની હાલમાં એકત્રિત થયેલા તમામ ડેટાની સમીક્ષા કરી રહી છે અને જણાવ્યું છે કે ભવિષ્યના અલ્ઝાઈમર સંશોધન વિશે "અનુમાન લગાવવું ખૂબ જ વહેલું છે".
• સંપૂર્ણ પરિણામો 2026 માં ભવિષ્યની તબીબી પરિષદોમાં રજૂ કરવા માટે નિર્ધારિત છે.

અસર

• આ સમાચાર ડાયાબિટીસ અને સ્થૂળતાથી આગળ નોવો નોર્ડિસ્કની વૃદ્ધિની સંભાવનાઓને નોંધપાત્ર રીતે અસર કરે છે, સંભવતઃ તેના શેર મૂલ્યાંકનને (stock valuation) અસર કરી શકે છે.
• તે અલ્ઝાઈમર માટે નવી દવાઓના વર્ગની આશાઓને ઝાંખી પાડે છે, દર્દીઓ અને સંશોધકો માટે ઓછા વિકલ્પો છોડી દે છે અને સંભવતઃ સમાન સંશોધનમાં રોકાણને અસર કરે છે.
• આ નિષ્ફળતા GLP-1 દવાઓને ન્યુરોલોજીકલ પરિસ્થિતિઓ માટે ફરીથી ઉપયોગ (repurposing) કરવા અંગે રોકાણકારોને વધુ સાવચેત બનાવી શકે છે.
• અસર રેટિંગ: 7/10

મુશ્કેલ શબ્દોની સમજૂતી

• GLP-1 (Glucagon-like peptide-1): રક્ત શર્કરા નિયમન અને ભૂખ નિયંત્રણમાં ભૂમિકા ભજવતું હોર્મોન. GLP-1 રિસેપ્ટર એગોનિસ્ટ આ હોર્મોનની નકલ કરે છે.
• Semaglutide: નોવો નોર્ડિસ્ક દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલી એક વિશિષ્ટ GLP-1 રિસેપ્ટર એગોનિસ્ટ દવા.
• Rybelsus: સેમાગ્લુટાઇડના ઓરલ (ગોળી) સ્વરૂપનું બ્રાન્ડ નામ.
• Ozempic: ડાયાબિટીસ માટે વપરાતા સેમાગ્લુટાઇડના ઇન્જેક્ટેબલ સ્વરૂપનું બ્રાન્ડ નામ.
• Wegovy: વજન ઘટાડવા માટે વપરાતા સેમાગ્લુટાઇડના ઇન્જેક્ટેબલ સ્વરૂપનું બ્રાન્ડ નામ.
• Alzheimer's disease (અલ્ઝાઈમર રોગ): એક પ્રગતિશીલ ન્યુરોલોજીકલ ડિસઓર્ડર જે મગજના કોષોને ક્ષીણ અને મૃત્યુનું કારણ બને છે, જેના પરિણામે ગંભીર યાદશક્તિ ગુમાવવી, જ્ઞાનાત્મક ઘટાડો અને કાર્યાત્મક ક્ષતિ થાય છે.
• Cognitive benefit (જ્ઞાનાત્મક લાભ): યાદશક્તિ, ધ્યાન, તર્ક અને ભાષા જેવા માનસિક કાર્યોમાં સુધારો.
• Placebo (પ્લેસિબો): એક નિષ્ક્રિય પદાર્થ અથવા સારવાર જે વાસ્તવિક દવા જેવી દેખાય છે પરંતુ કોઈ ઉપચારાત્મક અસર કરતી નથી, ક્લિનિકલ ટ્રાયલમાં નિયંત્રણ તરીકે ઉપયોગમાં લેવાય છે.
• Biomarkers (બાયોમાર્કર્સ): અલ્ઝાઈમર રોગમાં એમાઇલોઇડ પ્લેક્સ અથવા Tau ટેંગલ્સની હાજરી જેવા, જીવવિજ્ઞાનિક સ્થિતિ અથવા સ્થિતિના માપી શકાય તેવા સૂચકાંકો.
• Amyloid beta plaques (એમાઇલોઇડ બીટા પ્લેક્સ): મગજમાં ચેતાકોષો વચ્ચેના અંતરમાં બનતા પ્રોટીન ટુકડાઓના અસામાન્ય ગઠ્ઠાઓ.
• Tau tangles (Tau ટેંગલ્સ): Tau નામના પ્રોટીનના ટ્વિસ્ટેડ ફાઇબર જે મગજના કોષોની અંદર બને છે.
• Dementia score (ડિમેન્શિયા સ્કોર): ડિમેન્શિયા ધરાવતા વ્યક્તિઓમાં જ્ઞાનાત્મક ક્ષતિ અને કાર્યાત્મક નુકસાનની તીવ્રતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે વપરાતી એક માનકીકૃત રેટિંગ સ્કેલ.
• Endocrinologists (એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ): હોર્મોન્સ અને તેમને ઉત્પન્ન કરતી ગ્રંથીઓમાં નિષ્ણાત ડોકટરો.
• Hypertension (હાઈપરટેન્શન): હાઈ બ્લડ પ્રેશર.